Pháp nhân sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự

Trao đổi với TBKTSG Online, ngày 9-10, luật sư Lê Thành Kính, Trưởng Văn phòng luật sư Lê Nguyễn, cho biết, hiện nay, có không ít tổ chức, doanh nghiệp có những hành vi như đầu cơ, trốn thuế, kinh doanh trái phép, buôn lậu, gây ô nhiễm môi trường… gây hậu quả nghiêm trọng cho nền kinh tế - xã hội; ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng của người dân…

Tuy nhiên, đối với những hành vi của các tổ chức kinh tế, doanh nghiệp nói trên, luật hiện hành chỉ xử lý hình sự được đối với cá nhân; đối với pháp nhân, luật không có quy định về việc chịu trách nhiệm hình sự. “Bộ luật Hình sự quy định như thế, trong nhiều tình huống, là chưa đúng đối tượng và chưa hợp lý, hợp tình”, ông Kính nói.

Như tội trốn thuế chẳng hạn, theo ông Kính, doanh nghiệp trốn thuế sẽ đem lại “lợi ích” chung cho cả doanh nghiệp; và quyết định thực hiện hành vi trốn thuế của doanh nghiệp thường là của Hội đồng quản trị. Tuy nhiên, khi vụ trốn thuế bị phát hiện và truy tố thì chỉ mỗi người đại diện pháp luật của doanh nghiệp chịu trách nhiệm hình sự (như quy định của pháp luật hiện hành) là chưa thật sự ổn.

Hay như vụ Công ty Vedan xả thải gây ô nhiễm môi trường sông Đồng Nai cũng vậy, việc xác định trách nhiệm của cá nhân là không dễ; trong khi doanh nghiệp chỉ bị xử lý bằng các chế tài hành chính, kinh tế, dân sự thì không đảm bảo tính răn đe, phòng ngừa…

Ông Nguyễn Thái Phúc, Học viện Tư pháp (Bộ Tư pháp), cho rằng việc xử lý hình sự pháp nhân là hoàn toàn có thể. Theo ông, khi tham gia vào các quan hệ xã hội, hành động của pháp nhân không phải tự phát mà có nhận thức, có định hướng đến mục tiêu cụ thể. Thực tế cho thấy lỗi của pháp nhân thường đồng nhất với lỗi của không chỉ người đại diện pháp nhân mà cả nhân viên (những người hưởng lợi từ sai phạm của pháp nhân) của pháp nhân đó.

Theo ông Thái, việc thừa nhận trách nhiệm hình sự của pháp nhân trong luật là phù hợp với nhu cầu phòng chống tội phạm và xu hướng phát triển chung của thế giới. Cùng quan điểm này, ông Hoàng Thế Liên, Thứ trưởng Bộ Tư pháp cho biết, ban soạn thảo Bộ luật Hình sự sửa đổi đang nghiên cứu khả năng bổ sung quy định trách nhiệm hình sự của pháp nhân vào bộ luật này.