GÓP Ý SỬA ĐỔI HIẾN PHÁP 1992 “QUYỀN PHÚC QUYẾT HIẾN PHÁP CỦA NHÂN DÂN”

Trong bối cảnh sửa đổi Hiến pháp 1992 hiện nay, có khá nhiều vấn đề được đặt ra. Phúc quyết Hiến pháp là vấn đề rất được chú ý bên cạnh các vấn đề như tổ chức quyền lực nhà nước, các thể chế,…

I- Cơ sở hiến định, cơ sở pháp lý về quyền “phúc quyết” của nhân dân

Hiến pháp là bản văn ghi nhận ý chí của nhân dân, xác lập một cách tập trung nhất, đầy đủ nhất và cao nhất sự lựa chọn chính trị của nhân dân. Trong bối cảnh sửa đổi Hiến pháp 1992 hiện nay, có khá nhiều vấn đề được đặt ra. Phúc quyết Hiến pháp là vấn đề rất được chú ý bên cạnh các vấn đề như tổ chức quyền lực nhà nước, các thể chế,… Đối với quyền phúc quyết Hiến pháp, nội dung cơ bản là nhân dân biểu quyết thông qua một Hiến pháp mới hoặc các nội dung sửa đổi, bổ sung đối với Hiến pháp hiện hành. Mở rộng hơn, quyền này cũng có thể được thể hiện ở khía cạnh Hiến pháp sẽ có các điều luật quy định các trường hợp nào cần phải có sự phúc quyết của nhân dân.

Trong lịch sử lập hiến của Việt Nam, Hiến pháp năm 1946 thực sự đã trở thành một điểm sáng có giá trị lớn đối với quá trình xây dựng và hoàn thiện Hiến pháp hiện nay.

Điều 21 Hiến pháp 1946 của nước Việt Nam Dân chủ Cộng Hoà quy định: “Nhân dân có quyền phúc quyết Hiến pháp”. Điều thứ 32 quy định: “Những việc quan hệ đến vận mệnh quốc gia sẽ đưa ra nhân dân phúc quyết, nếu hai phần ba tổng số nghị viên đồng ý. Cách thức phúc quyết sẽ do luật định”.

Còn Điều thứ 70 quy định rất rõ về việc sửa đổi Hiến pháp: “Sửa đổi Hiến pháp phải theo cách thức sau đây: a) Do hai phần ba tổng số nghị viên yêu cầu; b) Nghị viện bầu ra một ban dự thảo những điều thay đổi; c) Những điều thay đổi khi đã được Nghị viện ưng chuẩn thì phải đưa ra toàn dân phúc quyết”.

Như vậy, hai quyền lập hiến, lập pháp đã được phân chia rõ ràng. Tuy nhiên các Hiến pháp sau này không còn bóng dáng của quyền phúc quyết Hiến pháp của nhân dân. Hiến pháp 1992 đã tự trao cho Quốc hội quyền lập hiến tại Điều 83. Một điều nữa có thể nhận thấy là trong lịch sử, ngay cả sau Hiến pháp 1946, chúng ta chưa thực hiện được quyền hiến định này.

Nhìn ra lịch sử lập hiến hơn 200 năm của các nước trên thế giới cho thấy cách thức thông qua và ban hành hiến pháp của các nước khác nhau, nhưng xu hướng chung ngày càng dân chủ hơn, thu hút sự tham gia trực tiếp và mang tính quyết định của người dân vào sự kiện chính trị, pháp lý đặc biệt quan trọng này của đất nước. Hiến pháp các nước đều cho thấy quy định về quyền “phúc quyết” là một vấn đề thường được nhắc đến. Nhìn chung, không sử dụng thuật ngữ “phúc quyết” mà chỉ quy định những nội dung có ý nghĩa như và tương đương với quyền “phúc quyết” mà Hiến pháp nước ta quy định. Đó là: Hiến pháp mới hoặc các nội dung sửa đổi Hiến pháp sau khi được cơ quan lập pháp thông qua phải được đưa ra toàn dân lấy ý kiến biểu quyết thông qua; các vấn đề quan trọng của Quốc gia hoặc các đạo luật quan trọng phải được toàn dân biểu quyết thông qua. Quyền trưng cầu dân ý và quyền phúc quyết không được Hiến pháp các nước quy định trong Chương về quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân mà đã phát triển lên thành một nguyên tắc chính trị - điều mà một bản Hiến pháp thực sự dân chủ nào cũng nên ghi nhận.

II- Những vấn đề đặt ra khi thực hiện sửa đổi Hiến pháp 1992

Trong Hiến pháp hiện hành đã cho thấy sự thiếu nhất quán liên quan đến chủ quyền của nhân dân, cụ thể nguyên tắc quyền lực thuộc về nhân dân:

Hiến pháp quy định: “Nhân dân sử dụng quyền lực Nhà nước thông qua Quốc hội và Hội đồng nhân dân” (Điều 6)

Hiến pháp quy định: “Quốc hội là cơ quan duy nhất có quyền lập hiến và lập pháp” (Điều 83), “Chỉ có quốc hội mới có quyền sửa đổi Hiến pháp” (Điều 147). Chế định trưng cầu dân ý vẫn được hiện diện tại Hiến pháp 1992 ở Điều 53, Điều 84 nhưng nếu xét Điều 147 Hiến pháp hiện hành , thì quyền “phúc quyết” Hiến pháp của nhân dân đã không được thừa nhận.

Luôn khẳng định quyền tối cao thuộc về nhân dân, nhưng lại không ghi nhận quyền lập hiến, quyền “phúc quyết” Hiến pháp của nhân dân, Hiến pháp 1992 đã không đi đến cùng quan điểm nhất quán về quyền lực của nhân dân.

Vì vậy, việc Hiến pháp sửa đổi ghi nhận quyền phúc quyết của dân là cơ sở pháp lý nền tảng để xây dựng Luật trưng cầu dân ý như quy định tại Điều 53 Hiến pháp hiện hành.

III- Một số ý kiến đóng góp sửa đổi Hiến pháp 1992:

Hiến pháp thể hiện ý chí của nhân dân, là một ‘Hợp đồng” của toàn thể nhân dân đối với đất nước về các vấn đề cơ bản như tự do, dân chủ, nhân quyền, chính trị, kinh tế, xã hội, giáo dục….Do vậy, với tư cách là người chủ đất nước, người dân có quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm lựa chọn cho mình một Hiến pháp phù hợp.

Hiến pháp sửa đổi nên quy định quyền phúc quyết Hiến pháp như một sự ghi nhận vai trò quan trọng của nhân dân trong việc lập hiến và cũng chính là kế thừa những tinh hoa của bản Hiến pháp 1946. Nhà nước ta đang xây dựng một xã hội dân chủ đích thức, rất cần thiết duy trì phát huy các cơ chế dân chủ thông qua Hiến pháp cụ thể như sau:

Thứ nhất: Sửa Nội dung Điều 6 của Hiến pháp như sau: “Nhân dân sử dụng quyền lực Nhà nước thông qua Quốc Hội, Hội đồng nhân dân bằng các hình thức dân chủ trực tiếp”.

Thứ hai: Sửa nội dung Điều 147 của Hiến pháp như sau: “Toàn dân có quyền phúc quyết Hiến pháp sau khi Quốc hội đã biếu quyết tán thành nội dung sửa đổi”.

Trên đây là kiến nghị của cá nhân tôi về quyền phúc quyết Hiến pháp của nhân dân. Nghị quyết Hiến pháp sửa đổi nên quy định quyền phúc quyết Hiến pháp như một sự ghi nhận vai trò quan trọng của nhân dân trong việc lập hiến, đảm bảo được được nguyên tắc quyền lực tối cao thuộc về nhân dân.

Luật sư Nguyễn Phú Thắng

Tin khác:

- Thông tư 36/2014/TT-NHNN: Dòng tiền sẽ được kiểm soát tốt hơn

- 2014 - Một năm đầy rủi ro đối với bất động sản toàn cầu?

- Pháp nhân sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự

- Ngày truyền thống luật sư Việt Nam 10-10, tư vấn pháp luật miễn phí cho cộng đồng

- Chuyện thi hành án tử hình dưới triều Nguyễn

- Chỉ còn một nửa số doanh nghiệp hoạt động

- Nghề luật sư – Trách nhiệm nghề nghiệp và tính độc lập

- Kết nghĩa hai đoàn Luật sư

- Triển vọng M&A 2012

- Công bố Quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp luật sư